‘Deprem Kenti’ Erzincan, Geçmişte Büyük Yıkımlar Yaşadı

Kuzey Anadolu Fayı üzerinde yer alan Erzincan, bu konumu yüzünden gerek tarihsel gerekse aletsel dönemde büyük ve yıkıcı depremlerden etkilenmiştir.

Haber: Birol ERGİN

Deprem ülkemizin olduğu gibi Erzincan’da bir gerçeği. Anadolu toprakları milyonlarca yıldır depremlerle sarsılmış olup gelecekte de sarsılacaktır. Günümüzün gelişen teknolojisi ve uydu verileri ile atmosfer kaynaklı afetleri büyük doğrulukla önceden bilmek artık mümkün hale gelmiştir. Ancak depremleri önceden bilecek bir teknoloji henüz mevcut değildir. Bu nedenle tüm Dünya’da kabul edilen yaklaşım, deprem olacağı tahmin edilen yerlerde depremin vereceği hasarı en aza indirmek için gerekli çalışmaların yapılmasıdır. Sorun depremler değil depremlerin verdiği zararların nasıl azaltılabileceğidir.

Doğu Anadolu’da yer alan Erzincan İli, jeolojik açıdan Dünya’nın en önemli faylarından biri olan Kuzey Anadolu Fayı üzerinde ve bu fayın, oluşmasında temel etken olduğu bir ova içerisinde yer alır. Gerek Erzincan ve ilçeleri gerekse komşusu olan iller tarihsel (1900 öncesi) ve aletsel (1900 sonrası) dönemlerde yıkıcı depremler ile sarsılmış ve önemli hasara uğramışlardır. Jeolojide bir temel kural vardır: Bir yer geçmişte depremlerden etkilenmiş ise gelecekte de etkilenecektir.

1939 ERZİNCAN DEPREMİ
Kuşkusuz bu depremlerden en bilinen ve hatırda kalanı Türkiye’nin bilinen en büyük ölçülmüş depremi olan 1939 Erzincan depremi 26 Aralık’ı 27 Aralık’a bağlayan gece meydana gelmiş, 7,9ms büyüklüğünde ve 52 saniye sürmüştür. Bu deprem, bilindiği kadarı ile Türkiye'de 1668 yılından beri yaşanan en büyük depremdir.

Deprem, tüm ülkeyi etkilemiş ve toplam alanının 1/20'sinde hasar yapmıştır, çok soğuk bir mevsimde meydana gelen deprem, yaşamı derinden etkilemiş ve o dönemde 17 milyon nüfusu olan ülkede 30.000’den fazla insanın ölmesine neden olmuştur.

Deprem, Kuzey Anadolu Fayı’nın Erzincan-Amasya arasında uzanan 350 km'lik bölümünde yüzey faylanması (yüzey kırığı) meydana getirmiştir. Yüzey kırığı boyunca 7,5 m, ortalama 4 m civarında sağ yönlü yatay atım gelişmiştir.
Deprem, Kelkit ırmağı boyundaki tüm şehirleri vurmuş, en fazla can kaybının yaşandığı yerleşim birimlerinden biri de Tokat'ın Reşadiye ilçesi olmuş, köy ve mahalleleriyle yerle bir olan kentte çoğu enkaz altında kalarak, bir kısmı da yanarak 2100 kişi ölmüştür. Zorlu kış şartlarından dolayı depremden 15 gün sonra bir doktor, 25 gün sonra da Kızılay yardımı gelmiştir.

1992 ERZİNCAN DEPREMİ
13 Mart 1992 tarihinde saat 19:08'de Erzincan’ın güneydoğusunda meydana gelen bir diğer önemli depremin büyüklüğü 6,8 Ms olarak ölçülmüştür. Bu depremde 653 kişi ölmüş, 8057 bina hasar görmüş ya da yıkılmıştır. 1992 depremi de 1939 Erzincan Depremi'nin merkez üssü yakınında meydana gelmiştir. Kuzey Anadolu Fayı’nın etkisi altındaki şehrin tarihinde bugüne dek meydana gelmiş 6 büyük deprem bilinmektedir

Deprem Erzincan'da can kaybına ve maddi hasara, Erzurum ve Bingöl'de ise maddi hasara sebep oldu. Kamu binalarının da hasar görmesi yardım çalışmalarını yavaşlattı. Yapıların birçoğunun 1939 Erzincan Depremi sonrası 1940'ta çıkarılan deprem yönetmeliğine uygun yapılmadığı anlaşıldı. Türkiye'de felaketzedeler için birçok yardım kampanyası düzenlendi.
Kaynak: TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası